تاریخ ســـازان طایفه خلـــیفه لــــو

بی شک ، اکثر اهالی مغان با کتاب تاریخ دشت مغان اثر ارزشمند  میر نبی  عزیززاده، محقق توانا و استاد مسلم رشته تاریخ ایران بعد از اسلام ، اهل روستای عالیشان سویی مشکین شهر آشنا هستند. می توان گفت که جامع ترین کتابی که در رابطه با تاریخ مغان به رشته تحریر در آمده است همین کتاب می باشد. هر چند مولف این کتاب در مقام توصیف اختصاصی طایفه خلیفه لو نبوده است ، ولی مطالب واقعا جالب توجهی در رابطه با طایفه فوق دارد که  درج آن در سایت روستای تولون که عموما منتسب به طایفه یاد شده می باشد ، ضروری می نماید. در  این نوشتار  به قسمتهایی از کتاب مزبور که مرتبط با طایفه خلیفه لو و مفاخر فراموش نشدنی آن می باشد ، پرداخته می شود. به دلیل حجیم بودن کتاب و به منظور تسریع در نگارش ، ترتیب صفحات مبنای کار قرار گرفته شده است.

       برگ سبزی است تحفه درویش             چه کند بینوا ندارد بیش

الف - مرحوم حاج میر منصور منصوری حامی مبارزان علیه حزب توده     

در صفحه 342 کتاب ، نویسنده در تشریح مبارزات سید بخاص پسر سید احمد یاردیملی ، یکی از مبارزان جدی علیه حزب توده ، از مرحوم حاج میر منصور منصوری چنین یاد شده است:« سید بخاص ، حوزه مبارزه خود را از اجارود به اردبیل کشانید و با نیروهای حزب توده در اردبیل به جنگ پرداخت. در این مبارزه ، از حمایت معنوی و مادی مرحوم حاج میر منصور منصوری - یکی از علمای متنفذ اظماره گرمی- و فرزندان جوان او برخوردار شد

ب- مرحوم حاج میر منصور منصوری مخالف عناصر فرقه     

مولف در صفحه 345 کتاب ، از آن مرحوم چنین سخن به میان می آورد:«این سید روحانی نیز از مهاجرین طالش بود و در روستای اظماره گرمی از علمای معروف و متنفذ و متمکن منطقه شناخته می شد. نفوذ فوق العاده ای در میان روحانیت و مردم و حکام مملکتی داشت و در جریان قیام سید بخاص بر ضد توده و فرقه دموکرات علاوه بر کمکهای مالی به وی، مردم را نیز تشویق به حمایت از او کرد

    ج- مرحوم میر غلام منصـــوری و میر عبدالحسین منصوری مبـــارزین ضد فرقه دموکرات

عزیززاده در صفحه 346 کتاب، مرحومان میر غلام و میر عبدالحسین را از مبارزان ضد فرقه برشمرده و می نویسد:«میر غلام منصوری و سید بخاص از رهبران گروه مبارز بر ضد فرقه شناخته می شدند. از این رو عناصر فرقه بعداز شکست جبهه عشایر مغان، میر غلام منصوری را دستگیر ودر بازداشتگاه اردبیل زندانی کردند. سپس، دموکراتها محکمه خلقی تشــــکیل داده، او را به اعـــدام محکوم کردند. سنگین ترین جرم وی همراهی با سید بخاص در به آتش کشیدن دفاتر حزب توده در اردبیل اعلام شد

امضای حکم اعدام میر غلام موکول به امضای حسن جودت بود. اما او با این امر مخالفت کرد و چون نتوانست محکوم کنندگان وی را در اردبیل متقاعد سازد، به تبریز رفت تا از پیشه وری کسب تکلیف کند.کسانی که بر کشتن وی پافشاری می کردند، این مخالفت را با سیاست فرقه ناسازگار خواندند و با استفاده از غیبت وی،حکم را به امضای مقام دیگری در کمیته ولایتی رسانده و به موقع اجرا گذاشتند.پس از این ماجرا،میر غلام با سه تن دیگر به نام های غلام خان و فرخ خان و حسین به جوخه اعدام سپرده شدند.

برادر او میر عبدالحسین منصوری به همراه گروه تحت امرحسین آقاخان وطندوست، جنگ کنان از مناطق کوهستانی خلخال وارد رشت شدند و به تهران رفتند. وی در اواخر حاکمیت فرقه، همراه با دستجات چریکی عشایر به منطقه رفت و در درگیری های مختلف با فدائیان فرقه شرکت کرد.مادر این دو برادر جنگجو و وطندوست، بانو سلطنت زنی قهرمان و رشید بود. برخورد شایسته و همراه با عزت نفس و مناعت طبع وی در هنگام ملاقات با محمدرضا پهلوی در سال 1325 در اردبیل مشهور است

جناب آقای نخست وزیر

د-مرحوم حاج میر عبدالحسین مبارزی شجاعی که خواستار حمایت حکومت وقت ایران از مبارزین علیه فرقه دموکرات بود

مولف کتاب پس از شرح مبارزات مسلحانه عشایر مغان بر ضد فرقه دموکرات، مرحوم حاج میر عبدالحسین منصوری را به عنوان یکی از روسای طوایف شاهسون اردبیل معرفی نموده که به همراه دیگر روسای مبارز طوایف، به گیلان رفته و از آنجا نیز به تهران عزیمت و در خواست تسلیح عشایر و اعزام نیرو برای بیرون راندن فرقه دموکرات نموده است. به عنوان نمونه متن نامه شماره 1155/564/ن -1325/1/21وزیر کشور وقت خطاب به نخست وزیر ذیلا درج می شود:

گردان ژاندارمری رشت از طریق ژاندارمری کل کشور گزارش داده است که عده ای از شاهسون های خلخال متدرجا با اسلحه به طرف گیلان رهسپار و سلاح خود را به اولین دسته ژاندارم تحویل نموده اند. چهار نفر از روسای طوایف اردبیل به نام های حسین وطندوست، قدرت بیگ جعفری، اژدر بیگ سلطانی و عبدالحسین منصوری با بیست و چهار نفر سوار به گیلان وارد و چند قبضه تفنگ پنج تیر روسی و هشت قبضه برنو به اولین دسته ژاندارم هشتپر تحویل داده اند.....به قرار معلوم این اشخاص قصد عزیمت به مرکز را دارند تا عرایض خود را به عرض برسانند. مراتب جهت استحضار حضرتعالی معروض می گردد.

وزیــــر کشـــــــور

بزرگان شاهسون از طریق گیلان وارد تهران شده و در منطقه مهرآباد تهران اسکان داده شدند. حدود دو ماه در تهران با مشکلات و سختی روزگار گذرانیده، تلاش زیادی برای متقاعد نمودن مسئولین کشوری و لشکری برای تسلیح و یاری عشایر و اعزام نیرم برای بیرون راندن فرقه دموکرات به عمل آوردند. اما رهبران سیاسی و فرماندهان نظامی تهران با توجه به حمایت شوروی از فرقه دموکرات در خود توانایی و قدرت اعزام نیرو به آذربایجان نمی دیدند

ه - مرحوم میر جلیل خاقانی یکی از بزرگان مبارز عشایر اجارود شهر گرمی علیه فرقه دموکرات

طبق تحقیقات مولف:«پس از فرو پاشی حکومت سید جعفر پیشه وری ، دولت ایران به منظور پاک سازی کامل منطقه از عناصر وابسته به فرقه دموکرات و مراقبت از مرزهای ایران-شوروی، واحدهای نظامی واحدهای ارتش را به این منطقه اعزام داشت.» در کنار یگانهای نظامی عده ای ازعشایر منطقه نیز بر اساس عرق وطن پرستی ، حکومت وقت را در این مبارزه و پاک سازی یاری می کردند.وی مرحوم میر جلیل خاقانی را به عنوان یکی از بزرگان عشایر نام برده و در صفحه 371 کتاب می نویسد:«مرکز سرپرستی عشایر اجارود، شهر گرمی بود و از بزرگان عشایر، اشخاص زیر فرماندهی افتخاری دستجات نظامی آن منطقه را بر عهده داشتند: حسین آفا وطندوست آلارلو، رحیم سلطانی، حنیفه شریف، میر عبدالحسین منصوری،عدالت امیر فتحی، سید جلیل خاقانی و مجید امیر سیفی

و- حاج میر نصیر موسوی از فعالان انقلاب اسلامی قبل از 1357

نویسنده در تشریح حرکتهای انقلابی پارس آباد مغان، ضمن اشاره به نحوه فعالیت پیشروان انقلاب شکوهمند اسلامی قبل ااز سال 1357 به میر نصیر موسوی به عنوان یکی از علاقمندان مذهبی و فعال در رد و بدل نمودن اعلامیه ها ، نوارها و کتب مذهبی اشاره می نماید. در صفحه 394 کتاب می خوانیم:

«.... آقای صمدی به منظور روشنگری و بیداری جوانان منطقه دست به فعالیتهایی زده و کتب و نوارها را به تعدادی از علاقمندان مذهبی از جمله آقایان: امین کارگر و میر نصیر موسوی از کارکنان سازمان آب و برق ، حجت الاسلام شیخ صفر عبدی و ...توسط ملا میرزا رفیع و تعدادی از اشخاص مورد وثوق دیگر رسانیده و یا آنها را به منزل خود دعوت کرده و از ماهیت نوارها و اعلامیه ها و کتب مذهبی آنان را آگاه می کرد 

ز- مرحوم حاج میر منصور منصوری به عنوان مدرس و استاد قرآن و زبان عربی

محقق ، در توضیح خاندان روحانی صدیقی کردلربه زندگی شیخ محمد صدیقی کردلر پرداخته و در صفحه 502 کتاب می گوید:«شیخ محمد صدیقی کردلر در سال 1273 در روستای کردلر محال موران مغان در چنین خانواده ای چشم به جهان گشود. مقدمات عربی و قرآن را در زادگاه خویش از محضر پدر بزرگوار و برادر ارشدش-ملا نور محمد- و نیز از میر منصور منصوری فرا گرفت و سپس وارد حوزه علمیه ملا ابراهیم اردبیل شد 

ح- حاج میر منصور منصوری از علمای محبوب و ذی نفوذ منطقه در زمان حاکمیت رضاخان

در صفحه 532 کتاب در این خصوص می خوانیم:« از مشاهیر علمای اجارود در اواخر دوره قاجاریه و در دوره حاکمیت رضا خان پهلوی است. این سید بزرگوار از قلمرو روسیه مهاجرت کرده و در روستای اظماره گرمی سکونت گزیده بود. او که در دوره خود از علمای معروف و متنفذ و متمکن منطقه به حساب می آمد، هم در میان روحانیت و مردم ، عزیز و محترم بود و هم در نزد حکام مملکتی اعتبار و نفوذی فوق العاده داشت. وی از روحانیون مدیر و مدبر و اهل قلم بود. مدتی نیز ریاست منطقه را در اواخر دوره قاجاریه در دست داشت و مرجع حل اختلافات و حاکم شرع اوجارود و حومه شناخته می شد

نفوذ معنوی و ریاست دنیوی او حتی در منطقه ارشق مشکین شهر نیز فوق العاده بود و مردم آن منطقه نیز برای حل اختلافات خود به دیوان شرع و محکمه او مراجعه می کردند... از فرزندان او، میر غلام در جریان فتنهدموکرات آذربایجان در سال 1324 در زندان نارین قلعه اردبیل به دست مزدوران امپریالیست شرق(شوروی سابق) به درجه شهادت رسید و فرزند دیگرش میر عبدالحسین همراه با سواران جنگجوی اوجارود با مهاجرت به گیلان و تهران و سپس در جریان ایجاد جبهه عشایر آذربایجان در سرکوبی عناصر فرقه دموکرات در سال 1325 مشارکت فعال داشت

در جریان فتنه دموکرات آذربایجان خاندان منصوری متحمل شدیدترین فشارها و ضایعات مالی و جانی شدند. اما هیچ گاه در برابر تسلط بیگانگان و عوامل فریب خورده آن دست از مبارزه نکشیدند.میر منصور منصوری در جریان مهاجرت علما و روحانیون منطقه طالش و آران به منطقه اوجارود و مغان، پناهگاه آنان به حساب آمده و با گرفتن شناسنامه هویت برای آنها و خانواده هایشان از آنها حمایت جدی به عمل می آورد 

ط- عکسهایی از منتسبین به طایفه خلیفه لو

در صفحه 689 عکس میر اژدر خاقانی به عنوان یکی از شعرای مغان ، در صفحه 695 و عکس مرحوم میر عبدالحسین به عنوان یکی از مخافین مهم فرقه به چشم می خورد 

ی - انعکاس در روزنامه های وقت

تصویری ازصفحه اول روزنامه محشر چاپ 1325/11/26 در صفحه 727 به چاپ رسیده که در آن عکس میر عبدالحسین منصوری به عنوان رئیس طایفه خلیفه لو درج شده است. همچنین در صفحه دیگر آن روزنامه عکس مرحوم میر جلیل خاقانی به عنوان رئیس طایفه تولونلو(؟) چاپ شده و موضوع مطالب مندرج نیز مبارزات طوایف و عشایر با فرقه دموکرات می باشد

والســـــلام علیکم 

سید منصـــــور موسـوی تـولـون 

منبع: کتاب تاریخ دشت مغان نوشته میر نبی عزیززاده، انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1386،چاپ دوم 

یادآوری: مقاله مرقوم تنها یک برداشت آزاد از مجموع محتوای کتاب فوق می باشد و ذکر عین مطالب به معنی تایید مطلق آنها نیست. از دیگر عمو زادگانی که دسترسی به منابع دیگر دارند که در آنها پیرامون طایفه خلیفه لو یا تولون و تولونیها مطالبی نوشته شده باشد ، خواهشمند است قبول زحمت فرموده مطالب لازم را استخراج و به سایت ارسال دارند تا از این طریق اطلاعات نسل جوانمان را نسبت به طایفه و روستایمان افزایش دهیم